Tormod Ytrehus

tormod@lomedia.no

– Men kor moderate skal vi vere før vi igjen står der og ikkje går opp meir enn akkurat prisauken, spurde Line Vadstein Bleken for to år sidan. Også den gongen var dyrepleiarane på lista over de med lågast lønn. Og det har altså ikkje endra seg. Sjå lista over dei lågast lønte nede i saka.

Jane Jensen har jobba på bensinstasjon i snart ti år. Nok ein gong må ho konstatere at yrkesgruppa hennar er blant dei dårlegast betalte i Norge. Korleis er det å ha eit yrke som er så lite verdsett i kroner og øre?

– Det som held oss i jobben er arbeidsmiljø og kollegaar som vi trivest godt med, men vi skulle gjerne hatt meir lønn, seier Jensen, som jobbar på Circle K Storebaug ved Moss, til FriFagbevegelse.

Jane Jensen er tillitsvalgt på Circle K Storebaug ved Moss.

Martin Guttormsen Slørdal

• Dette er snittlønna i over 300 yrker

Dette er snittlønna i over 300 yrker

– Eg er eineforsørgar med to barn og det er ikkje så mykje luksus ein har råd til i kvardagen, legg ho til.

Jensen er tillitsvald og har nyleg gådd ut og etterlyst at forbundsleiinga i Handel og Kontor i Norge løftar dei bensinstasjontilsette i komande hovudoppgjer i 2020.

– Vi er reinhaldarar, vaktmeistrar, kokkar og servitørar. Det er ikkje berre å stå i kassa på bensinstasjonar i dag, seier Jensen.

• I flere yrker tjener kvinner mer enn menn

Dei 25 dårlegast betalte yrka

Dette var månadslønna i dei 25 dårlegast betalte yrka i fjor (endring i kjøpekraft frå året før i parentes):

1. Hjelpearbeidarar i husdyrproduksjon: 26.020 kroner (-0,9 prosent)

2. Intervjuarar: 26.510 kroner (-0,4 prosent)

3. Hjelpearbeidarar i nyttevekstproduksjon: 26.590 kroner (1,0 prosent)

4. Hjelpearbeidarar i kombinasjonsbruk: 27.080 kroner (3,0 prosent)

5. Gatekjøkken- og kafémedarbeidarar med vidare: 27.940 kroner (1,2 prosent)

6. Plante- og husdyrprodusentar (kombinasjonsbruk): 28.090 kroner (-0,3 prosent)

7. Bartendarar: 28.420 kroner (2,1 prosent)

8. Servitørar: 28.610 kroner (2,2 prosent)

9. Kjøkkenassistentar: 28.980 kroner (0,7 prosent)

10. Sørvismedarbeidarar (bensinstasjon): 29.310 kroner (3,8 prosent)

11. Melke- og husdyrprodusentar: 29.460 kroner (0,4 prosent)

12. Hotellresepsjonistar: 29.550 kroner (-0,1 prosent)

13. Dyrepassarar og -trenarar med vidare: 30.220 kroner (-0,8 prosent)

14. Varepåfyllarar: 30.240 kroner (3,1 prosent)

15. Frisørar: 30.290 kroner (-0,4 prosent)

16. Hjelpearbeidarar i gartneri med vidare: 30.330 kroner (-1,4 prosent)

17. Bingovertar, bookmakarar med vidare: 30.570 kroner (1,7 prosent)

18. Reinhaldarar i private heimar: 30.570 kroner (-0,1 prosent)

19. Andre handverkarar: 30.590 kroner (0,3 prosent)

20. Gartnarar: 31.350 kroner (-2,0 prosent)

21. Renseri- og vaskerimaskinoperatørar: 31.380 kroner (-0,2 prosent)

22. Bilvaskarar: 31.500 kroner (-0,5 prosent)

23. Dyrepleiarar: 31.570 kroner (1,0 prosent)

24. Reiseleiarar og guidar: 31.580 kroner (0,5 prosent)

25. Butikkmedarbeidarar: 31.590 kroner (0,1 prosent)

Tala er henta frå SSBs lønsstatistikk, som samlar månadslønningane gjennom den såkalla a-ordninga der arbeidsgivarar melder inn opplysingar om blant anna lønn. Månadslønna i denne oversikta omfattar avtalt lønn, uregelmessige tillegg og bonus, men ikkje overtidstillegg. Det kan vere store lønnsforskjellar i dei ulike yrka.

p

Nesten halvparten av dei 25 dårlegast betalte yrka fekk mindre å rutte med i fjor. Det finn vi ut når vi trekk frå auken i prisar frå endringa i lønn. Auken i prisar var 2,7 prosent i 2018 frå året før, ifølge SSBs KPI-kalkulator. Dårlegast utvikling hadde gartnarane, som fekk 2 prosent mindre å rutte med i fjor.

FriFagbevegelse skreiv i februar om at dei ti prosentane med lågast lønn, ikkje har hatt lønnsvekst på dei siste ti åra. Kvifor er det slik at dei same yrka ligg på botnen av lista år etter år?

Få er fagorganiserte

Grunnen er at få er fagorganiserte, skal vi tru leiar Knut Bodding i LOs forhandlingsavdeling.

– I LO har vi låglønnstillegg kvart einaste år. Vi løftar dei lågtlønte sånn at dei ikkje skal henge etter, men vi veit at det ikkje alltid hjelper. Mange er ikkje organisert, jobbar berre tidvis i yrka og har dermed dårleg forhandlingskraft, seier Bodding til FriFagbevegelse.

Han meiner likevel det hadde stått enda dårlegare til dersom LO ikkje hadde gjennomført sin såkalla låglønnspolitikk i lønnsoppgjera. Årets låglønnstillegg vart 2 kroner per time eller 3.900 kroner i året for dei som er omfatta av dei aktuelle tariffavtalene.

Låglønnstillegget skal i teorien gjelde dei som får under 90 prosent av gjennomsnittleg industriarbeidarlønn på 478.000 kroner. Tillegget gjeld 22 prosent av dei som er omfatta av årets hovudoppgjer mellom LO og NHO. Nesten halvparten er kvinner.

Saka held fram under tabellen:

Minstelønn

I tillegg finst det lovfesta minstelønn i ei rekke bransjar der det er mange arbeidstakarar frå lågkostland, blant anna for hotellresepsjonistar og gartnarar som er på lista over dei 25 dårlegast betalte yrkene. Minstelønnssatsane i tariffavtalene er såkalla allmenngjort og gjeld alle uansett om dei har tariffavtale eller ei.

p

Likevel er det mange som bryt lovene og reglane. LOs sommarpatrulje fann i år brot på minstelønnssatsane i 2,4 prosent av alle dei nærmare 5.000 bedriftene dei besøkte. I serveringsbransjen var talet heile 15,7 prosent.

– Vi slår ned på det når tillitsvalde oppdagar lovbrot, seier Bodding.

Problemet er at organisasjonsgraden i sørvisbransjen berre er på rundt 20 prosent, meiner forhandlingssjefen. Då blir det enkelt å kome unna med å omgå lover og reglar.